برنج، تولید برنج
برنج کاری در پنج شهرستان مازندران با رنج خشکسالی
ژوئن
برنج یکی از محصولات مهم کشاورزی است که در بسیاری از کشورهای جهان جزو غذاهای مرسوم به شمار می رود. به همین خاطر برنج کاری در بسیاری از کشورها ازجمله ایران رونق دارد و در شهرهایی که دارای شرایط مناسب کاشت برنج هستند، این محصول با بهترین کیفیت تولید می شود.
با توجه به اینکه غذای اکثر خانواده های ایرانی برنج است، بنابراین تولید این محصول اهمیت ویژه‌ای دارد؛ اما متأسفانه در سال‌های اخیر شهرهای شمالی کشور مانند مازندران به خاطر مشکلات مدیریتی و خشکسالی قادر به برنج کاری مطابق روال سال‌های پیش نیستند.
مقوله خشکسالی یکی از مشکلات جدی است که سال‌های اخیر تمام شهرهای ایران را دچار مشکل کرده است، اما به دلیل اینکه کشاورزی استان مازندران و سایر شهرستان های این استان وابسته به آب هستند و کشت برنج نیاز به آب فراوان دارد، این استان بیشتر از سایر استان ها متضرر شده است.
چالش های پیش روی کشاورزان مازندرانی
متأسفانه طی چند سال گذشته به خاطر کاهش بارندگی و خشکسالی، استان مازندران در خطر تبدیل شدن به کویر قرارگرفته است. چراکه این استان یکی از منطقه های اصلی کاشت برنج در کشور است و هرساله سهم عمده‌ای از آب استان را به کشاورزی و برنج کاری اختصاص می‌دهد.
مدیریت اشتباه
به خاطر نبود یک متولی و مسئول پاسخگو کشاورزان این استان با مشکلات جدی روبرو شده‌اند. در استان مازندران پنج شهرستان آمل، فریدونکنار، محمود آباد، بابلسر و بابل هستند که از رودخانه هراز سهمیه دارند و برای کشاورزی از آب این رودخانه استفاده می کنند؛ اما متأسفانه بحث انتقال آب نیز به خاطر نبود مدیران دلسوز با مشکل مواجه شده است و شالیزارهای مازندران تشنه مانده‌اند.
به همین خاطر یکی از چالش‌های کشاورزان مازندرانی این است که تصور می کنند تا چند سال آینده ممکن است ناچار شوند به کشت محصولاتی روی بیاورند که نیاز به آب کمی دارد؛ زیرا اراضی مناطق کشاورزی در مازندران با خشکسالی جدی روبرو هستند.
در یکی از روستاهای مازندران به نام ادملا، فقط با تکیه‌بر بارش های گاه و بی گاه، اقدام به برنج کاری می کنند و برای رفع مشکل بی‌آبی مرتب به مقام های استانی و شهرستانی مراجعه می کنند، اما متأسفانه مسئولان دغدغه‌ای برای رفع مشکلات ندارند.
سهم آب از رودخانه هراز
حق آبه رودخانه هراز هم یک چالش دیگر است که پیش روی کشاورزان قرار دارد و عدم ایجاد سد بر رودخانه مسیر هم یک مشکل جدی است. کشاورزان این روستا بارها برای حل این مشکل و ایجاد سد، به مراجع مربوطه مراجعه نموده‌اند، اما نتیجه‌ای دریافت نکرده‌اند.
لایروبی آب‌بندان
لایروبی آب‌بندان نیز یکی دیگر از مشکلات کشاورزان است. آن‌ها معتقد هستند که با لایروبی آب‌بندان بسیاری از مشکلات کشاورزان حل می شود. چراکه آب چاه های کشاورزان دیگر جوابگوی نیازهای آن‌ها نیست و اکثر چاه‌های این منطقه دارای عمق 10 الی 15 متری هستند و آب کافی برای کشاورزی ندارند. حتی اگر امکان مجهز کردن چاه های کشاورزی به برق فراهم شود، بازهم آبی برای استخراج وجود ندارد. چراکه سفره های آب زیرزمینی به خاطر خشکسالی از بین رفته‌اند و مشکل آب بسیار جدی است.
کاهش بارندگی
شهرستان بابل یکی از شهرهای استان مازندران است که درزمینهٔ برنج کاری جزو شهرستان های فعال است، اما متأسفانه خشکسالی ها دامن روستاهای بابل را هم گرفته و موجب شده تا 16 هکتار از زمین های برنج کاری این شهرستان نیز با خشکسالی مواجه شوند.
به دلیل اینکه بارندگی ها کاهش پیدا کرده، آب رودخانه هراز نیز به 3/2 حجم اولیه خود رسیده و همین امر باعث شده تا شهرستان هایی مانند آمل، فریدونکنار، محمود آباد، بابلسر و بابل با مشکلات بی‌آبی مواجه شوند. کشاورزانی که در این شهرها مشغول به برنج کاری هستند، از مسئولان خواسته‌اند تا سهمیه آب رودخانه هراز به صورت عادلانه بین این ۵ استان تقسیم شود. البته مسئولان ادا می کنند که رودخانه هراز پاسخگوی تأمین آب مورد نیاز برای برنج کاری در این شهرها نیست و بایستی از آب چاه استفاده کنند. ولی به خاطر برداشت‌های بی‌رویه، چاه های این منطقه هم برای برنج کاری کافی نیستند.
انتقال آب سد لار
یکی دیگر از مشکلاتی که باعث شده تا کشاورزان مازندرانی مخصوصاً روستای لاله آباد، با مشکل بی‌آبی مواجه شوند، انتقال آب سد لار برای تهران است. گفته می شود که علاوه بر آب های انباشته‌شده پشت سد لار، آب برخی از منطقه های دیگر مانند پلور و لاسم هم به پایتخت انتقال داده می‌شود و همین باعث شده تا مشکل کم آبی شهرستان های استان مازندران بیشتر شود. اگر یک سد جدید راه‌اندازی شود، به میزان زیادی می تواند مشکل خشکسالی را تعدیل کند.
کم کاری سازمان جهاد کشاورزی
یکی دیگر از مشکلاتی که پیش روی کشاورزان مازندرانی است، عدم توجه سازمان جهاد کشاورزی برای تأمین کود مورد نیاز برای برنج کاری است. متأسفانه مدیران جهاد کشاورزی علیرغم دریافت درخواست کشاورزان، حتی 20 روز پس از کاشت نشا برنج هم نتوانسته اند کود مورد نیاز را به دست آن ها برسانند.
ممنوعیت کشت دوم
کشاورزان مازندرانی به خاطر دارا بودن شرایط آب و هوایی ویژه از گذشته تاکنون اقدام به برنج کاری نموده‌اند. حتی برخی از این کشاورزان پس از برداشت اولین کشت برنج در مرداد ماه، اقدام به کشت دوم برنج می نمودند و محصولات آن را نیز در آبان برداشت می کردند.
متأسفانه به خاطر مشکل کمبود آب و بحران کم آبی، جهاد کشاورزی شهرستان هایی چون قائم شهر در استان مازندران ممنوعیت کشت دوم برنج را اعلام کرده است. این هم یکی از چالش هایی است که شالی کاران با آن روبرو هستند.
به دلیل اینکه کشت دوم برنج از کیفیت بالایی برخوردار است و قیمت بالاتری نسبت به کشت اول دارد، بسیاری از کشاورزان در مرداد ماه اقدام به کشت دوم می کردند، اما متأسفانه به خاطر مشکلات کم آبی دیگر این امکان را ندارند. علاوه بر مشکلات منطقه ای، کاهش ۲۰% بارندگی در استان های شمالی چون مازندران و کاهش ۴۰% آب رودخانه ها هم باعث شده تا کشت برنج با مشکل مواجه شود.
اقدامات انجام شده برای رفع مشکل بی‌آبی در مازندران
بر اساس خبر های رسید فرماندار بابل درزمینهٔ رفع مشکلات کشاورزان به خصوص در منطقه لاله آباد بابل، اقدامات خوبی را انجام داده است. با پیگیری های مکرر کشاورزان، سهمیه آب بخش لاله آباد به صورت عادلانه در نظر گرفته شده و با اختصاص بیل مکانیکی قبل از شروع کشاورزی، سد آب‌بندان آبگیری شده است. به این صورت تا حدودی توانسته‌اند مشکلات مربوط به کم آبی در منطقه لاله آباد را رفع کنند.
همچنین اقداماتی در جهت لایروبی شریان های اصلی و رودخانه هایی که آب لاله آباد را تأمین می‌کنند، صورت گرفته و موفق شده‌اند تا این مشکل را برطرف کنند. با این اقدام پس از بارش های اندک نیز تمام آب های سطحی به طرف مقصد مورد نظر جاری می شوند و تا حدودی مشکلات مردم این منطقه حل شده است.
کلام پایانی
پنج شهرستان استان مازندران هستند که به خاطر بحران کم آبی و خشکسالی با مشکل مواجه شده اند و نمی‌توانند درزمینهٔ برنج کاری همچون گذشته فعالیت داشته باشند. این استان های شمالی که عبارت‌اند از فریدونکنار، آمل، بابلسر، محمودآباد و بابل، برای تأمین آب مورد نیاز برنج کاری از آب رودخانه هراز استفاده می کنند، اما به دلیل کاهش بارندگی ها، کم شدن آب رودخانه و همچنین مدیریت‌های غلط در سال‌های اخیر، ضررهای مالی زیادی را متحمل شده اند.
